último ayllu inka
De Q’eros
In 2022 bracht ik 5 dagen door met de inheemse bevolking Q'eros in het Andes gebergte in Peru. Na maanden van planning, twee vluchten en een 8 uur durende rit over enkele van de gevaarlijkste onverharde wegen, arriveerden we in het afgelegen dorp Qochamocco op een hoogte van 4400 meter. Dit is een verhaal over de Q'eros en hun traditionele manier van leven in een steeds modernere wereld.
“Het geluid van luidruchtige alpaca's voor ons stenen huis maakt me wakker van een koude nacht. Het is 5 uur 's ochtends en ik kruip uit mijn warme slaapzak. Gehuld in warme kleding trotseer ik de vrieskou buiten en weet ik maar net een witte haan te ontwijken die in volle vaart op me afstormt. In de verte zie ik een familie hun alpaca's hoeden naar de berg boven het dorp. Ik besluit met hen mee te lopen en kijk mijn ogen uit naar het schouwspel van de mist en opkomende zon wat zich voor m’n ogen afspeelt. Het duurt niet lang voordat ik geconfronteerd word met de hoogte waarop we ons bevinden. Compleet buiten adem besluit ik terug te gaan naar het dorp.”
De laatste afstammelingen van de Inca’s
De Q'eros is een inheemse gemeenschap die leeft in de Andes bergen van Peru. Ze worden beschouwd als een van de laatst overgebleven groepen Inca-afstammelingen, ook bekend als de último ayllu inka. De afgelegen dorpen van de Q'eros liggen in het Cordillera Vilcanota gebergte, de hoogste bergketen in het zuidoosten van Peru. De gemeenschap die we bezochten woont in het dorp Qochamocco, ongeveer 4400 meter hoog. De Q'eros leven een afgezonderd leven in de wolken, één met de natuur en in harmonie met Pacha Mama, (moeder aarde).
De reis naar Q’eros
De reis naar dit afgelegen dorp in Peru begon maanden eerder. Geïnspireerd door wat ik had gelezen over Q'eros, werd ik gefascineerd door deze gemeenschap in prachtige en kleurvolle klederdracht die een afgelegen bestaan leidt op grote hoogtes in het Andes gebergte.
Wetende dat het niet gemakkelijk zou zijn om er te komen, vroeg ik me al snel af: waar moet ik beginnen? Ik begon mijn zoektocht online en zoals verwacht kon ik niet veel vinden gezien de afgelegen en minder bekende aard van de Q'eros. Ik contacteerde meerdere lokale Peruaanse reisagenten en stuurde wekenlang tientallen e-mails, maar zonder succes.
Na urenlang online zoeken vond ik uiteindelijk non-profitorganisatie Willkayachay en nam ik contact op met founder Hannah. Het werd al snel duidelijk dat vanwege de aanhoudende COVID-situatie op dat moment het niet mogelijk was om erheen te reizen samen met Hannah’s organisatie. Maar ze wilde helpen waar mogelijk om me in contact te brengen met haar vriend Santos, een Q'eros man die in Cusco woont en regelmatig terugreist naar zijn familie (en thuis) in de bergen waar hij opgroeide. De maanden die volgden gingen er talloze berichten en telefoontjes over en weer om onze reis te organiseren. In oktober 2022 ontmoetten we elkaar eindelijk in Peru en na een 8 uur durende rit over enkele van de gevaarlijkste onverharde wegen, arriveerden we in Qochamocco. Santos verwelkomde ons in zijn huis en we werden direct omarmd in de Q'eros gemeenschap.
Één met de natuur
Mist en wolken zijn een vast gegeven in het dagelijks leven van de Q'eros die in de hoge Andes van Peru wonen. De dikke mist, die langs de bergen omhoog reist vanuit de Amazone, is een fenomeen dat zowel mooi als onvoorspelbaar is. Het kan snel verschijnen en verdwijnen, en beweegt zich in en uit de valleien met het weer. De mist beïnvloedt alles: van de groei van gewassen en de beweging van dieren tot de timing van belangrijke culturele evenementen en ceremonies. De lucht is dun en koud op deze hoogtes, en het terrein is vaak verraderlijk en onverbiddelijk.
De zon is een belangrijk aspect in de dagelijkse routine in de bergen, en bepaalt wanneer de Q’eros hun werkactiviteiten beginnen en eindigen. Dagen in Qochamocco beginnen rond 04:30, net voor zonsopgang. Deze ochtendtaferelen zijn zeer bijzonder: rook die uit de stenen huizen komt en de grond die nog wit is van de vrieskou ‘s nachts. Het idee van tijd bestaat hier niet, men leeft van dag tot dag in het Andes gebergte. Zo weet de Q’eros bevolking over het algemeen ook hun eigen geboortedatum en leeftijd niet.
Leven op deze grote hoogtes maakt het voor de Q'eros niet makkelijk om gewassen te verbouwen. Het eten van de Q’eros bestaat daarom voornamelijk uit aardappelen en af en toe wordt er een alpaca geslacht. Niets van het dier gaat verloren: de wol wordt gebruikt voor kleding, het vlees voor voedsel, de huid voor matrassen en de rest wordt gebruikt om bouillon te maken.
De geneeskunde van de Q'eros volgt grotendeels de traditie van de Inca's. Ze gebruiken planten en kruiden om verschillende ziekten te behandelen. In het dorp Qochamocco nodigde Martin ons uit in zijn huis waar hij zijn kennis over medicinale planten deelde. Hij spendeert veel tijd aan het zoeken van planten in de Andes. De kennis van deze planten wordt mondelings overgedragen van generatie op generatie.
Lama & alpaca herders
Q’eros zijn lama en alpaca herders. Lama's en alpaca's zijn waardevol voor Q'eros vanwege hun wol, vlees en hun vermogen om in het ruige terrein van de Andes bergen te kunnen (over)leven. 's Nachts verblijven de alpaca's in een zogenaamde 'corral', een cirkelvormige muur van stenen. Tijdens het baby-alpaca seizoen wordt de groep bedreigd door poema's die op jacht zijn. Mannen uit het dorp vertelden ons dat iedere familie honden heeft die over de kudde waken. De honden blaffen ‘s nachts om hen te waarschuwen voor poema's die vanuit de lager gelegen bergen komen.
De cultuur van Q’eros zit vol met prachtige tradities. Zo houden ze traditionele ceremonies voor hun lama's en alpaca's om hun vruchtbaarheid en bescherming te stimuleren. Tijdens een ceremonie krijgen alpaca's of lama's kleurrijke versieringen in hun oren, vergelijkbaar met oorbellen. De Q'eros hebben diep respect voor deze dieren en hebben in de loop der eeuwen een nauwe band ontwikkeld door het leven in de hoge Andes.
Traditioneel weven
Ook weven is een belangrijk onderdeel van Q'eros cultuur en wordt doorgegeven van moeder op dochter. Q'eros vrouwen gebruiken een weefgetouw en alpacabotten om hun textiel te weven, een techniek die al duizenden jaren in de Andes wordt gebruikt. Het proces is langzaam en het maken van textiel kan soms maanden duren, maar het resultaat is een prachtig, stevig geweven vest, poncho, tas, kleed of sierraad dat vaak diepe culturele en spirituele betekenis heeft.
De ontwerpen zijn vaak geïnspireerd op de natuur, met patronen en kleuren die het Andes-landschap weerspiegelen. De Q’eros gebruiken alpacawol en natuurlijke kleurstoffen gemaakt van planten en mineralen om de heldere kleuren te creëren die kenmerkend zijn voor het Andes textiel. De textiel kan ook symbolen en beelden bevatten die de Andes kosmos vertegenwoordigen, zoals dieren, bergen en sterren.
Naast dat het weven bij de cultuur hoort is het ook een belangrijke economische activiteit voor Q'eros vrouwen. Ze verkopen hun textiel op lokale markten en aan toeristen, wat een bron van inkomsten voor hun gezinnen oplevert. De verkoop van textiel helpt ook om traditionele weeftechnieken te behouden en de voortzetting van de Q'eros cultuur te ondersteunen.
Despacho ceremonies
Q'eros brengen offers uit aan Pacha Mama, Moeder Aarde, en aan de Apus, berggeesten, in ruil voor het welzijn van hun dieren, gewassen en gemeenschap. Dit doen ze tijdens een Despacho ceremonie. Voor onze Despacho wandelden we gedeeltelijk te paard naar een afgelegen plek op zo’n 5000 meter hoogte, kijkend naar de heilige berg Waman Lipa. Eenmaal boven deelt Carmina cocabladeren uit aan de aanwezigen, waar we drie keer overheen blazen om onze wens uit te laten komen.
Tijdens de ceremonie wordt een offer gemaakt van diverse symbolische voorwerpen zoals bloemen, bladeren, zaden en andere materialen. Elk voorwerp vertegenwoordigt een specifieke intentie, en de voorwerpen worden zorgvuldig gerangschikt in een specifiek patroon op een vel papier. Het offer wordt gezegend door ritueel gezang en het bespelen van de fluit door Alfredo. De Despacho wordt vervolgens verbrand als een offer aan de aarde en de geesten, en Q’eros geloven dat de wensen en gebeden die erin zitten worden overgedragen naar het spirituele rijk en zich uiteindelijk manifesteren in de fysieke wereld.
"Ik word midden in de nacht wakker door zware wind. Ik lig in bed en hoop dat ons dak niet wegwaait. Het harde geluid van onze deur die steeds open geblazen wordt door de wind doet me uiteindelijk opstaan. Ik pak mijn rugzak uit de hoek van ons stenen huis en duw het tegen de deuropening om de houten deur eindelijk dicht te krijgen. Terwijl ik de deur sluit, merk ik dat er nog licht brandt door de kieren van de deur van het naastgelegen huis waar Q’eros mannen de fluit bespelen en liederen zingen."
Q’eros in een moderne wereld
Hoewel ik ongelooflijke dankbaarheid voelde om Q'eros te mogen bezoeken, voelde ik ook een intern conflict. Moeten wij 'westerlingen' deze inheemse gemeenschappen niet met rust laten, zodat ze hun leven ongestoord kunnen leiden? Een moeilijke vraag waar ik steeds weer over nadacht. Ook besprak ik dit dilemma met de Q'eros en we kwamen uiteindelijk tot de conclusie dat we voorbij het punt zijn dat inheemse gemeenschappen volledig geïsoleerd kunnen leven van de moderne wereld (hoewel sommige nog steeds bestaan). Na eeuwen van isolatie heeft een weg in 2017 het dorp Qochamocco bereikt, die de buitenwereld verbindt met de Q'eros dorpen.
Het idee van 'geïsoleerde' inheemse gemeenschappen en de invloeden van de 'moderne' wereld is helaas niet langer te vermijden. Hoewel we ons niet noodzakelijkerwijs moeten richten op het voorkomen hiervan, moeten we ervoor zorgen dat deze gemeenschappen kunnen gedijen in een wereld van globalisering. Het is belangrijk dat Q'eros kunnen integreren in de moderne wereld terwijl ze hun culturele identiteit, gebruiken en tradities juist behouden.
Non-profit organisatie Willka Yachay helpt Q’eros de tools te krijgen die ze nodig hebben om hun cultuur te behouden. In samenwerking met lokale families, leidt Willka Yachay expedities naar Q'eros die duurzame gemeenschapsontwikkeling, cultureel behoud, diverse projecten en scholen ondersteunt.
Het is zonder twijfel dat het bezoeken van deze gemeenschappen gepaard moet gaan met grote verantwoordelijkheid en respect. De Q'eros hebben ons als gast uitgenodigd in hun gemeenschap en waren trots om hun cultuur te laten zien. Het merendeel van mijn foto's zijn gemaakt in de laatste dagen van mijn verblijf. In mijn eerste momenten met de Q'eros pakte ik mijn camera amper op, omdat ik de gemeenschap en haar gebruiken eerst wilde leren kennen en ervaren, waar de Q’Eros met trots over heeft verteld en heeft laten zien.
Met mijn foto’s wil ik voornamelijk bewustzijn creëren en hopelijk een kleine bijdrage leveren aan het behoud van Q'eros cultuur. Hun gebruiken, tradities, land en taal staan op het punt van verdwijnen als we niet voorzichtig zijn. Q'eros vechten voor hun toekomstig bestaan door modernisering, wegenbouw, mijnbouw, emigratie en klimaatverandering. Het is belangrijk om hun manier van leven vast te leggen en de wereld eraan te herinneren dat deze inspirerende gemeenschappen koste wat kost beschermd moeten worden.
Lessen van Q’eros
Er valt zoveel te leren van Q'eros, de hoeders van de wijsheid van de Andes. Hun leven in harmonie met moeder natuur is inspirerend en een voorbeeld voor ons allen. Zo ook de sterke relaties die Q'eros onderhouden met hun gemeenschap. Concepten van ayni, het belang van wederzijds delen, en animu, bewustzijn van een ziel in alle dingen, vormen hun interacties met elkaar en hun omgeving. Q'eros laten nogmaals zien dat materialisme geen geluk brengt en dat de mensen om je heen het belangrijkste zijn. Leven van dag tot dag en af en toe stil staan bij dingen is een mooi gegeven in onze drukke prestatiemaatschappij. In het Andesgebergte heerst een merkwaardige sensatie van tijdloosheid waarbij de haast en het gevoel van voortdurende urgentie, die zo kenmerkend zijn in het moderne leven, afwezig zijn. De bewoners van dit adembenemende landschap geven zich over aan de kalme cadans van het natuurlijke ritme om hen heen. Mijn tijd doorgebracht met Q'eros is iets wat ik nooit meer zal vergeten en de rest van mijn leven me dierbaar zal zijn.
Q’eros Prints
Je kunt Q'eros steunen door mijn fotografie prints te kopen. Voor elke print doneer ik 10% van de netto opbrengst aan Willka Yachay, een non-profitorganisatie die zich inzet om de inheemse Q’eros gemeenschap te gedijen in een moderne wereld.
